Người bệnh tâm thần là như thế nào?

Bệnh tâm thần là bệnh lý do rối loạn hoạt động não bộ gây ra những biến đổi bất thường về lời nói, tác phong, tình cảm, hành vi, ý tưởng... Bệnh tâm thần điển hình bao gồm: Rối loạn lo âu, trầm cảm, tâm thần phân liệt, hành vi gây nghiện và rối loạn ăn uống.

Hiện này có trên 50% bệnh nhân tâm thần đều do nguyên nhân liên quan đến tâm lý như: Các chứng trầm cảm, mất ngủ, rối loạn lo âu,... Yếu tố di truyền, kinh nghiệm sống, và các yếu tố sinh học đều có thể ảnh hưởng đến sinh hóa não liên quan đến bệnh tâm thần, do vậy người ta dễ mắc bệnh tâm thần. Một trong những nguyên nhân khiến cho con người dễ mắc bệnh tâm thần như: Áp lực công việc, biến động trong cuộc sống, sự khác biệt giữa các thế hệ trong gia đình, phụ nữ sau sinh,…

Căn bệnh này mỗi chúng ta đều có thể mắc phải do chính ảnh hưởng tâm lí của chính bản thân, nhưng đều có giải pháp chữa khỏi bằng thuốc và ổn định điều trị tâm lí. Cũng chính vì tính chất của căn bệnh này mà có nhiều đối tượng đã thừa thời cơ lợi dụng phạm tội.

Thực tiễn, những hành vi sai trái mà người tâm thần đã gây ra

Mới gần đây đã rúng động lên việc một bệnh nhân tâm thần cầm đầu đường dây đường dây ma túy ngay trong bệnh viện khi mà họ còn đang tiếp nhận điều trị. Ngày 31/3, đối tượng Nguyễn Xuân Quý (SN 1983, trú tại tổ 22 phố Ga, thị trấn Văn Điển, Thanh Trì, Hà Nội) bị cơ quan chức năng bắt giữ về hành vi buôn bán trái phép chất ma túy. Quý đang là bệnh nhân điều trị tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1.

Kết quả khám xét đã phát hiện, thu giữ trên trần phòng điều trị của Quý. Ngoài ra còn thu giữ trong phòng 3 bình thủy tinh có gắn ống hút, 2 máy hàn nhiệt dùng để dán miệng túi nilông, 100 vỏ túi nilông các loại nhãn hiệu cà phê, trà... chưa sử dụng, 1 bàn nhạc DJ, 2 ampli, 6 chiếc loa, 2 đèn chiếu laze, 3 đèn nháy, 2 laptop. Nhận thấy rằng mặc dù gắn mác bệnh “ tâm thần” nhưng Qúy hành động rất tinh vi và chắc chắn đây phải là một đường dây chứ cá nhân không thể làm được điều này.

Ngoài ra còn rất nhiều vụ án mà chủ thể là bệnh nhân tâm thần gây ra. Trước đó không lâu dư luận bàng hoàng về vụ án xảy ra tại xã Phượng Hoàng, huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương ngày 2/8/2014. Đối tượng Phạm Duy Quý đã giết chết 4 người trong gia đình, là bà nội, bố, mẹ và chị họ. Căm phẫn về hành động mất tính người của kẻ gây án, nhưng người dân cũng hết sức lo lắng khi thấy rằng, đây là hậu quả đau xót khi người tâm thần sống trong cộng đồng dân cư không được quản lý và điều trị đúng cách.

Rất nhiều vụ án để lại hậu quả đau lòng do người bệnh tâm thần gây ra. Nhưng bên cạnh đó còn có hành vi tiểu xảo hơn đó là làm giả bệnh án tâm thần để che giấu hành vi, vi phạm phải kể đến đó là đối tượng Nguyễn Mai Anh( 41 tuổi trú tại khu đô thị Mỹ Đình 2, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) từ năm 2018 đến tháng 6-2019, bà Mai Anh đã thuê một số người làm giả các kết luận giám định tâm thần, biên bản pháp y tâm thần, các công văn, giấy tờ của Viện Pháp y tâm thần trung ương, Bệnh viện Tâm thần trung ương, TAND tỉnh Thanh Hóa…, sau đó lập hồ sơ giả bệnh án tâm thần của một số phạm nhân có tiền án, tiền sự.

Qua đó phần nào nhận thấy rằng pháp Luật chúng ta có tính chất nhân đạo nhưng lợi dụng điều đó làm tiền đề thực hiện hành vi sai trái thì không thể tha thứ.

Chúng ta đã có quy định nào quản lý người bệnh tâm thần trong cộng đồng?

Theo ông Tô Đức, Phó Cục trưởng Cục Bảo trợ xã hội, Bộ LĐ-TB&XH thì theo xu hướng của thế giới, việc nuôi dưỡng tập trung và lâu dài lại khiến người tâm thần khó hồi phục mà phải cho họ gắn với cộng đồng, chăm sóc trong môi trường gia đình là tốt nhất. Còn ở Việt Nam, hiện có 200.000 người bị tâm thần nặng, để giải quyết hết số người bệnh trên phải cần tới hơn 200 cơ sở trên toàn quốc. Như vậy, mỗi tỉnh phải có từ 3 đến 4 cơ sở điều trị tập trung cho người tâm thần. "Đó là điều không tưởng bởi phải cần một khoản chi phí khổng lồ. Trong điều kiện hiện nay, để thành lập một cơ sở điều trị bệnh tâm thần mới hoặc bổ sung cho các địa phương thì chưa thể thực hiện được"- ông Đức nhấn mạnh.

Ông Đức cho biết, căn cứ trên Quyết định 1215/2011-CP của Chính phủ, Bộ LĐ-TB&XH thành lập Đề án "Trợ giúp xã hội và phục hồi chức năng cho người tâm thần, người rối nhiễu tâm lý dựa vào cộng đồng giai đoạn 2012-2020". Theo đề án này thì cả nước sẽ có 50 trung tâm chăm sóc, phục hồi chức năng cho người tâm thần và hiện đang thí điểm ở 2 tỉnh là Bến Tre và Thanh Hóa. Các trung tâm này có hệ thống giúp đỡ người tâm thần ở 3 tuyến: tỉnh, huyện, xã. Để chăm sóc tốt cho người tâm thần ở cộng đồng thì gia đình phải được tập huấn kiến thức, kỹ năng chăm sóc, phát hiện sớm những biểu hiện hành vi cấp tính của người tâm thần.

Từ trước đến nay, cơ quan Công an chỉ làm công tác phòng ngừa, nếu nắm được thông tin hay có phản ánh thì yêu cầu gia đình người bệnh đưa bệnh nhân vào các cơ sở điều trị. Tuy nhiên, nếu người nhà không đưa bệnh nhân đi chữa trị thì cơ quan Công an cũng không thể can thiệp. Đây cũng là điều khó khăn cho công tác quản lý người tâm thần trong cộng đồng. Cũng vì nhiều lẽ đó mà đề án của Bộ LĐ-TB&XH triển khai đã 4 năm nhưng việc thực hiện còn gặp rất nhiều khó khăn.

Vậy cần thêm các quy định gì, chế tài hoặc ràng buộc trách nhiệm cho bên nào để tăng cường quản lý người bệnh tâm thần trong cộng đồng?

Dưới góc độ pháp lý, nhận thấy người bị bệnh tâm thần là người không có năng lực trách nhiệm hình sự. Do vậy, dù hậu quả họ gây ra mang tính chất đặc biệt nghiêm trọng nhưng việc không truy cứu trách nhiệm hình sự của họ là đúng với tinh thần của Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, điều cần bàn đối với các đối tượng bị bệnh tâm thần là khi họ chưa thực hiện hành vi phạm tội, phải có biện pháp bắt buộc chữa bệnh đối với người bị bệnh.

Như đối với vụ việc của Nguyễn Xuân Quý, trong báo cáo bệnh viện không nhận trách nhiệm về vụ việc, không làm rõ vì sao bệnh nhân Quý được sửa phòng bệnh của bệnh viện, mang loa đài, đèn nháy, bàn nhạc DJ vào được phòng bệnh, để xảy ra mua bán, tổ chức sử dụng ma túy tại bệnh viện kéo dài. Đây là một trọng trách lớn về phía công an, cần phải nghiêm túc điều tra để ngăn chặn kịp thời đường dây phạm tội này.

Vấn đề đặt ra ở đây cần chế tài xử phạt mạnh tay hơn nữa về những hành vi dung túng, hợp tác che giấu những hành vi vi phạm pháp luật đặc biệt là các bộ phận quản lí, chủ chốt.

Cơ quan chức năng từ bây giờ, cần thường xuyên đề cao cảnh giác quan tâm sát sao đối với những trường hợp đặc biệt này. Đây được coi là mối nguy cơ của toàn xã hội,nhưng họ cần được quan tâm chứ không phải bỏ mặc

Việc khắc phục, chung tay góp sức nhằm giảm thiểu hiện tượng trên cần có sự tham gia từ nhiều phía, như: gia đình; tổ chức khám và điều trị bệnh; cơ quan quản lý nhà nước; công tác vận động tuyên truyền. Quan trọng là việc phát hiện sớm dấu hiệu của người bị bệnh tâm thần và sự phối hợp giữa gia đình cùng với cơ quan chức năng để chữa trị tốt nhất cho bệnh nhân.

Đòi hỏi vai trò quan trọng nhất từ sự quản lý của gia đình cùng bộ phận y tế cơ sở, chính quyền địa phương. Khi trên địa bàn dân cư hoặc gia đình báo cáo có người nhà bị bệnh tâm thần thì trạm y tế xã, phường, chính quyền cơ sở phải tổ chức những đợt kiểm tra nhằm đánh giá năng lực, hành vi của người bệnh, cấp thuốc cho họ nếu họ trong diện điều trị ngoại trú, nếu bệnh nhân quá nặng thì sẽ chuyển lên cơ sở y tế cao hơn để đưa ra biện pháp xử lý.

Tuy nhiên, còn rất nhiều lỗ hổng từ pháp luật đến việc thực thi cần được lấp kín. Trách nhiệm không phải của riêng ai cả mà là cả toàn thể cộng đồng, những việc quan trọng dù chỉ là từ bước đầu cũng đòi hỏi cần phải được thực hiện chuẩn, chính xác và chặt chẽ nhất. Thật sự là một vấn đề cần được báo động và tìm cách giải quyết hợp tình, hợp lí.

HỒNG VUI